Türkiye ismi nereden gelir Tarihte ilk Türkiye ismi

Ülkemizin ismi olan Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile kurulmuştur. Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları tarafından Cumhuriyet rejimi ile kurulan ülkemiz, Türkiye Cumhuriyeti olarak resmi adıyla geçmektedir. Tarihsel olarak bakıldığında ise Osmanlı İmparatorluğu’nun devamı yani Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılması nedeniyle yaşanan Kurtuluş Savaşı neticesinde ortaya çıkan devletimizdir. Peki neden yeni kurulan Anadolu yarımadasında gibi yer alan ülkemize Türkiye ismi verildi.

Osmanlı İmparatorluğu ismi aslında resmi olarak devlet kaynaklarında geçme. Osmanlı İmparatorluğu genellikle yabancı ülkeler tarafından Hanedan soyuna ithafen verilmiş bir isimdir. Resmi Osmanlı kaynaklarında ve devlet geleneğinde gerçek ismi Devleti Aliyye’dir

Haliyle Osmanlı, yani Devleti Aliyye yıkılmasının ardından yeni bir ülke kuruldu. Aynı isimle devam etmesi tabii ki imkânsıza yakın görülen bir olgudur. Çünkü yeni bir devrim, yeni bir ülke eski hilafet ve Saltanat kaldırılmış haliyle eski ismi yerine yeni bir isimle resmileştirmek şarttı.

Türkiye ismi nereden gelmektedir?

Tarihte ilk Türkiye ismi 582 yılında Roma kaynaklarında daha doğrusu bizim Bizans olarak bildiğimiz Ancak asıl ismi Roma İmparatorluğu olan kaynaklarda Agatias’ta Türkiye ismi geçer. Bu ifade Türklerin Ülkesi anlamında kullanılmıştır.

11. Yüzyılda Türkler Anadolu’ya yerleşmeye başlamadan önce Anadolu’da Roma hakimiyeti vardı. Daha sonradan yaşanan Malazgirt ve Miryakefelon savaşlarının ardından Anadolu’ya Türk akını başladı ve bölgeyi yurt edinmeye başlayarak yerleştiler. Bölgede artık Roma hakimiyeti zayıflıyor ve Türk kelimesi öne çıkıyordu.

13. yüzyıldan itibaren artık Marmara hariç Anadolu’nun çoğunluğu Türk hakimiyetine girmişti. Artık Avrupa devletleri bu yüzyılda Altay dağlarından kuzeyde Tuna kıyılarına kadar olan bölgeyi Magna Turchia olarak adlandırmaya başlamıştı.

Bu kelimenin günümüzde eski Fransızca Turquie kelimesinden geldiği belirtilse de çoğu tarihçi Türkiye isminin İtalyanlar tarafından Turchia olarak tarihte ilk kez Türklerin yaşadığı topraklar anlamında isimlendiği konusunda hemfikirdir. Türk sözcüğü ise ilk kez Göktürk kaynaklarında 8. Yüzyılda Orhun kitabelerinde görülür. Aslında etimolojik kökene bakıldığında Turchia kelimesi Türkçeye geçirilirken Farsça ülke anlamına gelen stan son eki yerine Arapça iyye son ekin konularak Türkiye halini aldığı görülür. Ayrıca Araplar Memlük devleti için Turkiyya demiştir.

İsim olarak Türkiye verilmesinin İtalyanlara dayandığı çünkü 13. Yüzyılda özellikle İtalyan tüccar ailelerin Türklerle yoğun ticari ilişkileri ve mal alıp satma işlemleri olduğundan özel isimlendirme anlamında bu aileler tarafından kullanılmaya başlanıp genelleştiği anlaşılmaktadır.

Arap kaynaklarında ise Memlüklülerin, Suriye ve Filistin bölgesine Et Devlet-üt Türkiye ismi verildiği görülür. Selçuklu devletinin bu bölgeye yerleştiği ve günümüz Güneydoğu Anadolu mevkii, Suriye ve Filistin dolaylarını yurt yapmaya çalıştığı o dönem görülmektedir.

13 yüzyıldan itibaren ise artık Türkler Anadolu’ya tamamen yerleştiği için İtalyan ve Yunan kaynaklarında Anadolu’ya Türkiye ismi verildiği görülmektedir. Anadolu ismi ise Yunanca güneşin doğduğu yer anlamını taşımaktadır.

Peki Tarihte Türkiye Adını İlk Hangi Devlet Kullandı

Tarihte Türkiye adını ilk kullanan devlet Göktürkler olmuştur ve sekizinci yüzyıla ait Orhun kitabelerinde Türk, Türük ve Türkiye ismi geçmektedir.

Tarihte Türkiye ismini kullanan bir başka ülke ilginçtir Mısır merkezli Memlük devletidir. Çünkü Memlük devleti yöneticileri Türklerden gelmiştir. Halk Arap ve Kıpti olsa da Türk yöneticelerin idaresinde yaşamışlardır. Memlüklüler ülkelerine Türkiye devleti anlamında ed-Devletü’t-Türkiye ismini kullanmıştır. Her ne kadar Memlük devletinin yöneticileri Türk kökenli olsa da devlet politikaları Türklükle pek alakalı olmamıştır.

Ünlü Avrupalı seyyah Marco Polo Anadolu için yine Türkiye ismini kullanırken dünyaca ünlü Arap gezgin İbn-i Battuta ülkemiz toprakları için Biladü’t Türk demiştir.

İbni Battuta seyahat notlarında bölgede yaşayanların Türkmen olduğunu ve Türkçe konuştuklarını belirtirken Türklerin Kadınlara verdiği değere çok şaşırmıştır.

Tarihte en merak edilen konulardan biri ise İngilizcede Türkiye’ye neden Turkey yani Hindi denmiştir. Bunla ilgili 2 farklı çıkış noktası bulunmaktadır. Ama asıl gerçek olgu hindinin İngiliz ve Avrupa mutfağı için çok değerli bir hayvan olmasıdır. Hindi Orta çağda çok değerli bir çiftlik hayvanıydı. Günümüzde üretiminin bol olmasına bakılmasın hindi o dönem o kadar özeldi ki Hıristiyanlar için sadece özel günlerde yenilebilen bir kümes hayvanıydı. Özellikle Britanya adası için hindi vazgeçilmez bir lezzetti. Hindiyi o dönem Hollanda limanlarında ticaretini Türkler yapmaktaydı ve bu özel hayvanın ticaret tekeli Türklerin elinde olduğundan İngilizceye Turkey hem Hindi hem de Türkiye anlamında geçmiştir.

Bir diğer önemli olgu da yine hindi ile ilgili bizim içinde o dönem az bulunan değerli bir lezzet olması ile birlikte biz hindiyi bugün Hindistan’dan getirmekteydik. Bu yüzden Hindistan ülkesine de Hindi ülkesi şeklinde dilimize yerleşmesi aynı sebeple olmuştur.

Peki Türkiye Adı İlk Hangi Anlaşmada Geçer

Yukarıda da değinildiği gibi Osmanlı Devleti Türkiye ismini resmi olarak hiç kullanmamıştır. Hatta Osmanlı İmparatorluğu fethettiği topraklarında ismini hiçbir zaman değiştirmemiştir. Türkiye ismi Jöntürklerin önde gelen ismi Namık Kemal tarafından eserlerinde kullanılmıştır.

İlk kez Kurtuluş savaşı döneminde Misak-ı Milli sınırlarımız için verilen mücadelede Ermeniler ile yapılan savaşlar nedeniyle Ermeniler yenilgiye uğratılmış ve sonucunda Ermenistan ile Gümrü anlaşması imzalanmak suretiyle bugün doğu Anadolu sınırlarımız belirlenmiştir. İlk kez Türkiye ismi Gümrü Anlaşmasında kullanılmıştır.

Türkler tarih sayfasına Altay dağları eteklerinde çıktığından 5. ve ilerleyen yüzyıllarda ilk kez komşu Çin kaynaklarında dillendirilen bir ulus olmuştur. Daha sonradan yeni yurtlar aramak için yola çıkan Türkler sırayla Orta Asya’dan İran dolaylarına yerleşmiş ve Pers kaynaklarında isimlendirilmeye başlanmıştır. Bu bölgeye yerleşen Türklerin bir kısmı kuzeye ilerlerken bir kısmı da Anadolu kapılarını Roma devleti üzerine zorlamaya başlamış ve Roma Bizans kaynaklarında ortaya çıkmışlardır. Tüm bu kaynaklarda Türklerin ortak özellikleri yiğit ve savaşçı bir millet olduklarıdır. Anadolu’ya yerleşen ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğu olarak tarihe damga vuracak olan Türkler ise Oğuz boyundandır.

Türkiye ismi Türklerin kendisi tarafından bulunmuş bir isim değildir. Osmanlı zaten sadece yerleştiği Anadolu değil fethettiği bölgelerde de isim yada dil değiştirme çabasında olmamıştır. Bu nedenle Osmanlı altında asırlar boyu yaşayan ve daha sonra bağımsız olan onlarca ülkenin resmi dili atalarının yüzyıllardır konuştuğu dil olarak kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğunun Tarihi boyunca sömürge anlayışı olmamış ve içerisinde bulunan halklar ve özellikle ecnebiler az vergiler ödeyerek rahat ve baskısız bir yaşam sürmüşlerdir. Hatta Türkleri kurtarıcı olarak gördükleri dahi olmuştur. Özellikle İstanbul’un fethinde Ortadoks Romalılar daha önceki Katoliklerin İstanbul işgalini ve sömürüsünü yaşadıkları için Osmanlı yönetimini çabuk benimsemiş ve isyana kalkışmamışlar, aksine kurtarıcı olarak görmüşlerdir. Zira Arnavutlarda özellikle 19. Yüzyılda aynı dönemi geçirmişlerdir.

Her ne kadar Osmanlı ile savaşan ülkelerde bugün Türkler için ırkçı özdeyişler olsa da Osmanlı ve Türk tarihi barbar ve açgözlü Avrupa devletlerinin geçmişi gibi sömürü ve zülüm üzerine kurulu olmamış, Osmanlı özellikle Balkan topraklarını imar ve refah anlamında kalkındırma çabasında olmuştur.

İtalyanlar, Yunanlılar ve Memlüklüler ile birlikte Sasani ve Çin kaynaklarında da Türkiye ismi geçtiği görüldüğünden, Türkiye isminin yabancılar tarafından verildiği ülkemiz topraklarına verildiği aşikârdır.