Kurtuluş Savaşı’nın sonrasında başlayan süreç içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti 23 Nisan 1920 senesinde kurulmuştur. Milli Egemenlik ilkesine dayalı bir devlet olan Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetinde bakanların seçilmesinde adaylar, gerekli oyu sağlayamıyordu. Hal böyle olunca Cumhuriyeti’nin kurulması artık vazgeçilmez hale gelmişti.
Cumhuriyetin ne zaman kurulduğu ya da cumhuriyetim ne zaman ilan edildiği ile ilgili her 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nda olduğu gibi çok merak edilen konular arasında yerini almaktadır. Kurucu liderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ün gençlere emanet etmiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna uzanan süreç şu şekilde devam etti.
Mustafa Kemal Atatürk’ün siyasi devrimlerinden bir tanesi ve en önemlilerinden olan cumhuriyet milletin yönetilme biçimini göstermektedir.
25 Ekim 1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oluşan kabine bunalımının hemen ardından bu yönetim şeklinin sıkıntıları ve pürüzleri daha net ortaya çıkmış, 29 Ekim tarihinde anayasanın ilgili maddeleri güncellenecek ülkenin yönetim şekli Cumhuriyet olarak belirlenmiştir.
Sebepleri Nelerdir?
23 Nisan 1920’de senesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi açılışı ile milli egemenlik ilkesine dayalı yeni bir devlet inşa edilmiştir. Fakat Kurtuluş Savaşı devam ederken milli birlik ve beraberliğimizin bozulmaması amacıyla rejimin adı henüz konulmamıştı. Lozan Antlaşması ve saltanatın kaldırılması inkılaplarının hemen ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde en fazla tartışılan hususlardan biri yeni devletin niteliği sorunuydu.
Hükümetin sahip olduğu prensipler demokratikti. Ancak bir taraftan da adı Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti olarak anılıyordu. Kendisi bir hükümet olan meclisin ayrı bir hükümeti ve bu hükümeti yöneten bir başbakanının olmaması, Türkiye Büyük Millet Meclisi içerisinden bakanların seçimlerinde adayların gerekli oylara ulaşma konusunda zorluk yaşamalarına sebep oluyordu.
Yaşanan bu zorluk demokratik ilkeler ile bağdaşmıyordu. Bazı dış ülkeler, Lozan Antlaşması’nı imzalamak ve onaylanmak amacıyla yeni devletin rejiminin daha açık bir şekilde belirlenmesini talep ediyorlardı. Devlet başkanlığı görevini ise o güne kadar meclis başkanı ünvanı ile Mustafa Kemal Atatürk yürütmüştü. Yeni devletin şekli belirlenip başkanının da seçilmesi gerekiyordu.
Cumhuriyetin Tarihi
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün tavsiyeleri ile beraber 27 Ekim 1923’te Ali Fethi Okyar Bey başkanlığındaki Hükümetin istifası ve Cumhuriyet Halk Partisi grubunun yeni hükümet listesi üzerinde anlaşmaya varamamasının ardından Atatürk 28 Ekim gecesinde arkadaşlarını toplayarak sorunun gerçek çözümü ile ilgili düşüncelerini paylaştı ve İsmet İnönü ile beraber o gece devletin niteliğinin Cumhuriyet olduğunu kanıtlayan bir yasa tasarısı ile ilgili çalışmalar yürüttü.
Böylelikle 29 Ekim 1923’te tarihinde cumhuriyet resmi ilan edildi.
Cumhuriyet rejimi, Halkın kendi kendisini yönetme yetkisini kullanması anlamına gelmektedir. Belirli süre zarfında gerçekleştirilen seçimler ile halkın kendisini yönetmesini istediği partinin ya da siyasi iradenin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çoğunluğu sağlanmasına aracılık etmektedir.
