Dungan İsyanı

Tarih boyunca Çin coğrafyası büyük isyanlar görmüş ve bu isyanlar da oldukça fazla kan akmıştır. Bu coğrafyadaki isyanların bir kısmı Türkler tarafından çıkartılırken bir kısmı ise Çin’in iç siyaseti gereği kendi hanedanları tarafından başlatılmıştır. Bu çerçevede 1862 yılında başlayan Dungan isyanı Çin coğrafyasının gördüğü en büyük isyan hareketi olarak belirtilmektedir. Bu isyan neticesinde 8-10 milyon insanın öldüğü kaynaklarda geçmektedir.

Dungan isyanı Hui Halkı ile Han Halkı arasında geçmiştir. Hui halkı genellikle Çin’in kuzeybatı bölgesinde yaşayan Müslüman bir topluluktur. Ayrıca ülkenin çeşitli yerlerine de dağılan Hui halkı Müslüman geleneklerini yaşatmasıyla bilinmektedir. Han halkı ise günümüzde de mevcut olan ve Doğu Asya bölgesine ait önemli bir etnik gurubu oluşturmaktadır. Her iki grup arasında patlak veren savaş bir ticaret meselesine dayanmaktadır. Han’lı bir tüccarın istediği miktarı ödeyemeyen Hui’li müşterisine sattığı bambu direklerden alevlenmiş ve siyasi ve dini bir çatışma şeklini almıştır.

Her iki topluluk arasında başlayan çatışmalara Müslüman olmayan diğer grupların da dahil olması Hui halkını bağımsızlıklarını ilan ederek yaşadıkları bölgede bir Müslüman devleti kurmaya itmiştir. Ancak bu durum diğer Çin topluluklarının tepkisini çekmiş ve iki topluluk arasında başlayan çatışmalar diğer Çin topluluklarının da dahil olmasıyla büyümüş ve önü alınamaz bir almıştır. Kaynaklarda belirtilen bilgilere göre Hui halkından iki milyon diğer taraftan ise altı milyon insanın bu çatışmalarda öldüğü vurgulanmaktadır.

Çatışmalar devam ederken Çin yönetiminde bulunan Qing hanedanlığı isyanı sona erdirmek ve sükuneti sağlamak için teşebbüse geçmiştir. Ancak bu adım Hui halkı üzerine toplu bir katliam şekline dönüştü. Bugün Doğu Türkistan bölgesindeki Uygur Türklerinin yaşadığı önemli şehirlerden olan Sincan Hui halkının elinden kanlı bir baskınla alınmıştır. Bununla birlikte Hui halkının liderleri Qing hanedanı tarafından yakalanış tutuklanmış ve daha sonra halkın gözü önünde vahşice öldürülmüştür. Bütün bu baskılar Hui Halkının bir kısmının Rusya’ya göçmesine sebep olmuştur. Başlangıcından bitişine kadar on beş yıl süren Dungan isyanı Müslümanların eziyet gördüğü önemli çatışmalardan biri olarak tarihe geçmiştir.

Hazırlayan :  Cem Demirtay