Afrika ve Köle Ticareti

Oldukça eski zamanlara dayanan kölelik ve köle ticareti özellikle siyahi insanlar üzerinden değerlendirilmektedir. Bunun birçok nedeni olmakla birlikte kara kıta denilen Afrika kıtasının tarihin birçok döneminde istilaya uğramasıdır. Bu sebeple bu kıtada yaşayan birçok Afrikalı köle olarak görülmüş, köle pazarlarında satılmış ya da elinde avucunda ne varsa hepsi sömürülmüştür. Afrika kıtasının sömürgeleştirilmesinde 19 ve 20. Yüzyılın önemi oldukça büyüktür. Çünkü Afrika kıtası bu yüzyıllarda daha önce görmediği kadar işgal ve sömürge görmüş bu sebeple de kendini her zaman batıya hizmet eder bulmuştur.

16. yüzyıldan itibaren gerek coğrafi keşifler ve gerekse Orta Çağ karanlığından kurtularak aydınlanmaya başlayan Avrupa dünyanın farklı bölgelerine karşı daha fazla ilgi duymaya başlamıştır. Bu ilginin bir neticesi olarak ortaya çıkan Coğrafi keşifler özellikle Afrika kıtasını Avrupa’nın açık pazarı haline gelmesine sebep olmuştur. Diğer taraftan daha sonraki dönemlerde ortaya çıkan Sanayi devriminin doğurduğu Pazar ve ham madde arayışı kara kıta Afrika’nın kaderini de yine olumsuz bir şekilde etkilemiştir. Yerli Afrika halkına sahip olma ve kendini onların hâkimi görme sevdasında olan Avrupalılar kıtanın zenginlikleri başta olmak üzere askeri, siyasi ve ekonomik olarak birçok konuda emperyalist bir yaklaşım sergilediler. Kıtanın zenginlerinin sömürülmesinin yanında kıtada yaşayan siyahi insanlar da aynı şekilde bir ticaret malı muamelesi görülerek Avrupalılar tarafından alınıp satılmaya başlanmıştır.

Aslında köle ticareti yeni değildi. İslamiyet’ten çok önceki topluluklarda ortaya çıkmış ve zaman içerisinde köle sınıfı diye bir toplum oluşmuştur. İslamiyet geldiği zaman bir anda köleliği kaldırmayıp kölelerin haklarını düzenleyen emirler getirmiş ve bununla birlikte bir köleyi özgürlüğüne kavuşturmayı en büyük sevaplardan saymıştır. Bu sayede yavaş yavaş köleliğin ortadan kalkmasını temenni etmiştir. Müslüman dünya Hz. Peygamber’in getirdiği bu emirler doğrultusunda bu konuda önemli mesafe kat ederken Batı dünyası ise bulduğu zenginlikleri kendi memleketlerine taşımakta ve arkada bıraktığı yerli insanları da ya katletmekte ya da köle olarak ticaretini yapmaktaydı.

Yine tarihi süreç içerisinde sadece sömürgeleştirilen topraklarla ilgili olmayıp savaşların çok olması ülkelerin hızlı bir şekilde kurulup yıkılması ve farklı devletlerin egemenliği altına girmeye başlamaları köleleştirme politikasının dünyada yayılmasına yol açmıştır. Buna bağlı olarak da köle pazarları kurulmuş doğuya, batıya, deniz aşırı memleketlere köleler satılıp alınır olmuştur. Yine şunu belirtmek gerekiyor ki bu kölelerin çoğunu siyahi insanlar oluşturuyor ve maalesef beyaz ırk siyahi ırka yaşam hakkı tanımıyordu.

Bu çerçevede 16. Ve 17. Yüzyıllarda Amerika kıtasının keşfedilmesiyle birlikte oralarda ele geçirilen topraklarda çalıştırmak insan gücü ihtiyacına cevap verebilmek için Afrika kıtasından Amerika’ya oldukça fazla köle ticareti yapılmıştır. Amerika’ya götürülen köleler genel olarak tarım işlerinde çalıştırılıyor ve sadece karın tokluğuna oldukça ağır işler yaparak beyaz efendilerine! Hizmet ediyorlardı. Öyle bir duruma geldi ki köle ticareti Amerika kıtası artık köleliğin ve köle ticaretinin merkezi olmuş ve kıtada sayı olarak da çok fazla köle görülmeye başlanmıştır.

1800’lü yıllarda ise patlak veren Amerikan iç savaşı kölelik ve köleler için bir dönüm noktası olmuştur. ABD başkanı Abraham Lincoln savaşın patlak verdiği bölgelerde kölelerin serbest bırakılmasını isteyen bir bildiri yayınlar. Aslında iç savaşı fırsat bilen Lincoln uzun süredir düşündüğü köleliğin kaldırılması ve bu kara lekenin Amerika’nın üzerinden silinmesi için gereken adımı atmış oluyordu. Afrika’dan gelerek Amerika’da çalışan ve Afro Amerikan olarak adlandırılan köleler bir süre Afrika’ya dönmeye devam etseler de 1865 yılında Amerikan anayasasının aldığı karar neticesinde kölelik tamamen kaldırılmış oldu. Kölelik resmi olarak kaldırılmış olsa da Amerika’da siyah beyaz ayrımı daha uzun yıllar devam etti.