İSKENDERİYE KÜTÜPHANESİ

İSKENDERİYE KÜTÜPHANESİNİ HZ. ÖMER Mİ YAKTI

İskenderiye kütüphanesi ne zaman yakıldı
İskenderiye kütüphanesi nerede
İskenderiye kütüphanesi yangını

Milattan önce 3. Yüzyılda Mısır’daki İskenderiye şehrinde kurulan İskenderiye kütüphanesi tarih boyunca insanlığın meydana getirdiği en önemli kütüphane olarak anılmaktadır. Rivayetlere göre yüz elli veya dört yüz bin civarında orijinal yazma eserin bulunduğu İskenderiye kütüphanesi dönemin en önemli ilim merkezi konumundadır. Rasathaneden, tıp ilmine, fizikten kimyaya, matematik, felsefe, edebiyat birçok alanda özel çalışmaların yapıldığı geniş bir alanı kaplayan kütüphane dünyanın her tarafından getirilip oldukça kıymetli eserleri de barındırıyordu. Bu çerçevede Roma döneminde kütüphanenin kurulmasında Ptolamaios hanedanının büyük emeği bulunmuştur.

İskenderiye kütüphanesi zaman içerisinde bazı medeniyetlerin hedefi haline gelmiştir. Özellikle kütüphanenin kurucusu ve koruyucusu konumunda olan Ptolamaios hanedanının son bulması özellikle felsefi araştırmalar ve ortaya çıkan değişik fikir akımları sebebiyle tek tanrılı dinlerin egemen olduğu ülkelerin yöneticileri İskenderiye kütüphanesini yok etmeyi amaçlamışlardır. Buna bağlı olarak kütüphaneye zarar veren ve birçok değerli ilim kitabının yok olmasına sebep veren ilk hamle 391 yılında Bizans’tan gelmiştir. İmparator Theodosios Hristiyanlığın yayılmasında engel çıkaran İskenderiyeli paganlara ders vermek amacıyla kütüphanenin bir bölümünü yakmış ve yıkmıştır.

Yazımızın konusunu oluşturan ve Hz. Ömer’le ilgili İskenderiye kütüphanesi meselesine gelince Hz. Ömer döneminde Müslümanların hakimiyetine giren İskenderiye en önemli ilim merkezlerinden biri olmuştur. Bununla birlikte söylentilere göre İskenderiye kütüphanesindeki ikinci tahribatın Hz. Ömer tarafından yapıldığı belirtilmektedir. Hz. Ömer kütüphanedeki kitaplarda bulunan bilgilerin eğer Kuran-ı Kerim’de varsa bu kadar kitaba gerek olmadığını eğer yoksa bu kitapların tamamen uydurma ve yalan olduğunu söyleyerek yakılmaları gerektiği gerçekliği tartışılır bir şekilde gündeme getirilmektedir. Hatta İbn-i Haldun ve Kâtip Çelebi gibi isimler de buna yakın kıssalarla olayın gerçek olduğunu teyit ederler.

Daha sonraları ise kitap ve kütüphanenin insanlığın medeniyeti açısından ne kadar önemli olduğu anlaşılınca Hristiyanlar ve Müslümanlar tarafından birbirlerine atılan bir iftira olduğu belirtilmiştir. Yani her iki taraf da birbirini suçlamıştır. Ancak burada asıl dikkat edilmesi gereken nokta kütüphaneyi Hz. Ömer’in yaktırdığı iddialarının Hz. Ömer’in vefatından yaklaşık altı yüz yıl sonra Hristiyan bir papaz tarafından ortaya atılmış olmasıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi Müslüman ve Hristiyanlar bu konuda birbirlerini suçlarlarken iddiayı dile getiren papazın da Hz. Ömer’e iftira atması oldukça muhtemel. Ayrıca İbn-i Haldun ve Kâtip Çelebi gibi kişilerin de bu iddiayı kaynak alarak kitaplarında yer verdikleri belirtilmektedir. Yine günümüzün önemli tarihçileri İskenderiye kütüphanesinin Hz. Ömer tarafından yakıldığına dair herhangi bir delil olmadığını net bir şekilde ifade etmektedirler.

Kaynaklarda belirtildiğine göre İskenderiye kütüphanesi Müslümanlar henüz bölgeye hâkim olmadan önce Roma imparatoru Julius Cesar tarafından yok edilmiştir. Kimi kaynaklar Cesar’ın askerleri tarafından kütüphanenin yanlışlıkla yakıldığını belirtse de kimileri ise bizzat Cesar’ın emriyle kütüphanenin yakıldığını belirtmektedir. Yani Müslümanlar bölgeye hâkim olduklarında zaten kütüphane ortada yoktu. Bu yüzden İskenderiye kütüphanesinin Hz. Ömer tarafından yakılması gibi bir durumun söz konusu olamayacağı da ortaya çıkmış oluyor.