Türk dilinde sıklıkla kullanılan bir atasözü İlteriş Kağan hikayesine çok iyi uyum sağlamaktadır. “İki Yahudi bir araya gelirse şirket, iki Türk bir araya gelirse devlet kurar” sözü tam olarak bu olaydan ortaya çıkmaktadır.
Türkler ile savaş meydanında baş edemeyen Çinliler güler yüz ile Türklerin içine sızarak Türkleri yıkmaya başladığında otaya çıkan ve harika bir direniş göstererek tüm Türklere umut olan Kürşad ve 40 çerisi çok bilinmektedir. Onunla benzer bir hikayeye sahip olan İlteriş Kutluk Kağan ise bu kadar tanınmamaktadır.
İlteriş Kutluk Kağan
Kök Türk torunu olan Kutluk Çin’de dünyaya gelmiştir ve yine burada devlet pozisyonlarında görev almıştır. Çin devletine hizmet ettiği süreçte onlara hizmet etmek yerine içlerine sızmayı kendine amaç edinmiştir. 681 yılına kadar kendi himayesinde topladığı 17 yiğit ile davasına başladıktan sonra sayısını kısa süre içinde 700’e çıkarmıştır.
700 kişilik destekçi grubuna ulaştığında ise bağımsızlığını ilan etmiştir. O dönemde kendisine inanan 700 kişi ile birlikte son derece büyük ve kalabalık olan Çin imparatorluğuna meydan okumak son derece cesaret isteyen bir işti.
İlk aşamalarda Çin İmparatorluğu tarafından ciddiye alınmasa da kısa süre içinde neredeyse tüm Türk boylarını boyunduruğu altında toplayan Kutluk Han ardından Tonyukuk’u vezir yaptıktan sonra ne kadar ciddi olduğunu ve devlet yapılanmasını ne kadar iyi başardığını kanıtlamıştır.
2. Göktürk (Kutluk) Devleti
Direnişe başladığı tariften sonra hızla büyüyen ve kalabalık hale gelen Kutluk bu tarihten sonra 682 yılında kurduğu devletini de kısa sürede çığ gibi büyütmüştür. Bu noktadan sonra büyük bir gelişim gösteren devletin liderine “derleyen, toparlayan” anlamında İlteriş unvanı verilmiştir.
10 yıllık hüküm süresinde 47 tane sefer düzenleyen İlteriş Kağan tahmin edilebileceği üzere Çin üzerine yapılacak seferlere büyük önem vermiştir. Çim imparatorunu defalarca yenilgiye uğratan İlteriş Kutluk Kağan bu noktada da ne kadar başarılı bir komutan olduğunu kanıtlamıştır.
47 seferden direkt olarak 17 tanesi Çin üzerine düzenlenmiştir ve hepsinde başarı elde edilmiştir. buna ek olarak 47 seferin de hepsinden galibiyet ile ayrılan Kutluk Han olmuştur. Hüküm sürdüğü süre boyunca kimse bileğini bükememiştir.
