Fotoğraf Makinesi ve Kameranın Piri: İbn-i Heysem
Batı’da Alhazen ismi ile tanınan Müslüman astronomi, matematik ve fizik âlimi İbn-i Heysem kimdir? Hayatı ve çalışmaları ile dikkat çeken Müslüman bilim insanı, aynı zamanda kamera ve fotoğraf makinesinin babası olarak bilinmektedir.
10-11. Yüzyıllara damgasını vuran İbn-i Heysem, başta fizik, astronomi ve matematik üzerinde yaptığı çalışmalarla dikkat çekmiş ve onun çalışmaları, günümüzdeki birçok önemli çalışmanın da temelini oluşturmuştur. 965 yılında Basra’da dünyaya gelmiş, 1038 yılında ise Mısır Kahire’de vefat etmiştir.
Başlıklar
İbn-i Heysem’in Hayatı
Basra’da dünyaya gelen Heysem, tahsiline de yine burada başladı. Basra’da fen ve din alanında dönemin önemli âlimlerinden dersler alan ünlü ilim insanı, daha sonra başta mühendislik, fizik ve matematik eğitimleri almak üzere, Bağdat’ın yolunu tuttu. Bağdat’ta yine dönemin ünlü isimlerinden eğitim alarak, adından söz ettirmeyi başardı.
İbn-i Heysem için sadece öğrenmek değil, öğrendikleri üzerinde çalışmalar yapmakta oldukça önemliydi ve öylede oldu. Öğrendiklerini uygulama aşamasında birçok çalışmalar yapan bilim ve ilim insanı, bu çalışmaları ile birçok başarılara imza attı. Onun çalışmalarının gösterdiği ışık, günümüzde de bilime büyük katkılar sağladı.
Gözde Görme Olayının Düzenini Keşfetti
Yaptığı çalışmalarla gözlerde görme olayının göz merceği üzerinde gerçekleştiğini ortaya koyan Heysem, ışığın parabolik ve küresel aynalar üzerinde yansıması üzerinde çalışmalar yaptı.
Muhteşem Zekası ve Muhakeme Yeteneği
Yaşadığı dönemde öne çıkan birçok ilim üzerinde belirli bilgi ve birikime sahip olan İbn-i Heysem, muhakeme yeteneği ve zekâsıyla da dikkat çekiyordu. Ünlü bilim insanları Batlamyus ve Aristo gibi isimlerin ortaya attığı fikirleri incelemiş ve onların hatalarını gözler önüne sermişti.
Apellenius ve Öklid’in sayısal ve geometri metotları üzerinde de incelemeler yapmış ve bu metotları çok daha ileriye taşımayı başarmıştır. Tıp üzerinde de birçok çalışmalar yapan Heysem, inşaatçılık alanında matematik ve geometrinin kullanılmasında büyük katkılar sunmuş önemli bir isimdir.
Onun dönemine kadar günümüzde de önemli bilim insanları olarak bilinen birçok Avrupalının yaptığı çalışmalar üzerinde inceleme yapmış, bu çalışmaların yanlışlarını ortaya koyduğu gibi geliştirmeyi de başarmıştır. Özellikle astronomi, fizik ve matematik alanlarında ilerleme kaydeden Müslüman bilim insanı, yaptığı çalışmalarla farklı dalların gelişmesine olanak tanımıştır.
Örneğin Batlemyüste ve Aristo, dünyanın kâinatın en merkezi noktası olduğu konusunda fikirler ortaya koymuş ancak Eysem yaptığı önemli çalışmalarla bu konuda tereddütlerin olduğunu belirtmişti. Kâinatın dünya merkezli olmayabileceğini belirterek, kâinatta dünyanın dışında güneş gibi farklı birçok sistemin olduğunu belirtmişti.
Onun kâinatın merkezi konusunda yaptığı çalışmalar ve söylemleri, daha sonra çok daha iyi bir şekilde anlaşılmıştır. Ondan yüzyıllar sonra yaşayan Kepler, Newton, Batruci ve İbn-i Şatır gibi Müslüman ve batı dünyasının bilim insanları, bu konuda İbn-i Heysem’in tezlerini yaptıkları bilimsel çalışmalar ile tam olarak kanıtlamışlardır. Kim bilir belki de onların çalışmalarının temelini de Heysem’in çalışmaları oluşturuyordu.
Karanlık Oda ve Fotoğrafın İlk Modeli Denemesi
Müslüman ilim adamı optikte gölgenin oluşumu üzerinde birçok çalışma yapmış ve neticesinde buna yönelik akılcı teoriler kullanmayı başarmıştır. Fotoğrafçılıkta kullanılan karanlık odayı ilk deneyen kişi olan Heysem, fotoğrafın ilk modelini de ilk kez deneyen kişi olmuştur.
Gökkuşağının oluşumu üzerinde de yaptığı muhteşem çalışmalarla nasıl oluştuğunu gösteren bilim insanı, ayrıca gökkuşağı renklerinin oluşumu konusunda da akılcı çalışmalar ve ifadeler ortaya koydu. Gökkuşağı oluşurken küre şeklinde olan su tanecikleri üzerinde güneşin ışınlarının kırılarak yansıması neticesinde, gökkuşağının oluşum prensibini ortaya koydu.
Batıda İbn-i Heysem ve Alhazen Problemi
Batı dünyası yaptığı çalışmaların ardından kendisini, Alhazen olarak tanımıştır. Işığın yansıması üzerinde sayısız çalışmalar yapmış ve optik oluşumunda birçok yenilikleri insanlığın hizmetine sunmuştur.
Batıda bilim insanları arasında Alhazen problemi oldukça dikkat çekmiş, atmosfer tabakasında yaptığı incelemeler batı bilim dünyasına ışık tutmuştur. Atmosfer kalınlığını hesaplamak için yaptığı çalışmalar, yine astronomi çalışmalarına öne ayak olmuştur.
Fecr-i sadık yani güneşin sabahları karanlıktan aydınlığa geçişi esnasında güneş irtifaının -19 derecede gerçekleştiğini ilk hesaplayabilen bilim insanı olmuştur.
100’den Fazla Eser Bıraktı
Eserleri arasında en geniş çaplı ve meşhur olanı Kitab-ül-Menazir başta olmak üzere, insanlığın faydasına 100’den fazla eser bırakmıştır. Kitab-ül-Menazir kitabında yedi bölüm oluşmakta olup, bu kitabın her bölümünde birçok konu detaylı olarak incelenmiştir.
Yapmış olduğu çalışmaların önemli bir kısmı günümüzde fotoğraf makinesi ve kameranın çalışma prensiplerini oluşturan Müslüman ilim insanı İbn-i Heysem’in hayatı, 1038 yılında Kahire’de son bulmuştur.
