Ülkemizin en önemli kültür kaynaklarından ve turizm merkezlerinden biri olan Kars Ani harabeleri Ermenistan sınırında bulunmaktadır. Antik çağlarda Ani antik kentinden kalma yapıların günümüze ulaşan kısımlarının yer aldığı Ani harabeleri bir insanlık mirası olarak koruma altına alınmıştır. Bu çerçevede her yıl binlerce yerli ve yabancı turist ile birçok araştırmacıyı da ağırlamaktadır.

Ani Harabelerinin Geçmişi

Milattan sonra 5. Yüzyıllarda ortaya çıktığı sanılan Ani antik kenti doğu batı geçişli ticaret ve kervan yolları üzerinde bulunmaktadır. Kral Ashot tarafından başkent olarak kullanılmaya başlamasıyla oldukça gelişen Ani Antik kenti diğer hükümdarlar tarafından da başkent olarak kullanılmıştır. Bu durum kentin ilk çağlarda görülen en gelişmiş kent olması konusunda etkili olmuştur. Başkent olması sebebiyle birçok kilise, bina ve farklı yapılar inşa edilen Ani Antik kenti bu yönüyle zengin bir mimari mirasa sahiptir.

Kurulduğu dönemden itibaren Orta Çağ’da Asya bölgesinden başlayan Moğol akınlarına kadar bölgedeki Ermeni Devleti’nin baş kenti olarak kalmıştır. Ancak bu dönemden sonra bir yandan Moğol akınları sebebiyle yapılan savaşlar, depremler ve ticaret yolları üzerinde olmanın getirdiği dezavantajlarla Ani yıpranmaya başlamıştır. Bu sebeple o döneme kadar insan yoğunluğunun oldukça fazla olduğu Ani şehri terk edilerek başka bir noktaya yerleşildi. Bölgede ise sadece binalar ve kiliseler kaldı. Bugün günümüze kadar ulaşan tarihi yapılar bu dönemden kalmıştır.

Ani Medeniyeti

Ani medeniyetinden günümüze oldukça az miktarda eser kalmıştır. Bunlar da yok olmaya yüz tutmuş yıkık binaları andırmaktadır. Ancak bunların geçmişinde önemli miraslar yer almaktadır. Antik çağlardan beri var olan bölge zamanla Perslerin ve Romalıların kontrolünde olmuştur. Her medeniyetin farklı bir zenginlik kattığı Ani harabeleri bu iki büyük medeniyetin bölgeden çekilmesinden sonra bölgede yaşayan Ermeniler için önemli bir merkez olmuştur. Bu çerçevede özellikle Karadeniz ile Hazar denizi arasındaki kalan bölgede ticaret yolları üzerinde olması Ani bölgesini her zaman ilgi çekici kılmıştır. Buna bağlı olarak da tarihi süreç içerisinde birçok istilaya, savaşa ve yıkıma uğramıştır.

Bölgede günümüze kadar ulaşan kiliseler ve diğer yapılar Ermeni Krallığı döneminde inşa edilmiştir. Ticaret yolları üzerinde olması bölgenin zenginliğine zenginlik katarken bunu fırsat bilen krallar Ani bölgesini kiliseler, şapeller ve diğer yapılarla imar etmiştir. Bugün birçok kişi bu yapıları görmek için yurt içinden ve yurt dışından Ani bölgesine seyahat düzenlemektedir.

Osmanlı Dönemi

Osmanlı döneminde Ani harabeleri aynı şekilde birçok araştırmacının uğrak noktası olmaya devam etmiştir. Özellikle Avrupalı Hristiyanlar bölgeye ilgi göstermiş, araştırmacılar bölgedeki kilise ve yapılarda çeşitli çalışmalar yapmışlardır. Bununla birlikte özellikle Arkeologların bölgeye ilgi göstermesi daha sonraki dönemlerde olmuştur. 1878 yılındaki savaştan sonra bölge Rusların eline geçmiştir. Ortodokslar için önemli olan bölgeye Rus araştırmacılar büyük ilgi göstermiş ve desteklediği araştırmacılarla bölgenin tarihi ve kültürel mirası üzerine araştırmalar yapılmasını sağlamıştır.

Günümüzde Ani bölgesi köklü geçmişi ve kültürel zenginliği ile bazı dönemlerde Rusya, Ermenistan ve Türkiye üçgeninde siyasi meselelere konu olmaktadır. Ancak buna rağmen etnik kökeni ne olursa olsun birçok kişi bölgeye gelerek tarihi ve kültürel zenginlikten faydalanabilmektedir.